Günümüzde küresel teknoloji devrimi tıp ve sağlık alanında devasa bir dönüşümü tetiklemektedir. Tıbbi gelecek bilimci Dr. Bertalan Meskó,  The Guide to the Future of Medicine: Technology and the Human Touch  adlı kitabında geleceğin tıp ve sağlık alanını şekillendireceğine inandığı eğilimleri tanımlamıştır. Meskó’nun öngörüleri günümüzde devam eden kavramlar ve yakın gelecekte etkisi ortaya çıkacak olanlar olmak üzere kabaca iki grupta toplanabilir.

Günümüzde gelişmeye devam eden yaklaşımlar:

1. Sağlık için oyun teknolojileri: Hastaları motive etmek ve sağlıklarına ilişkin karar süreçlerine dahil edebilmek için sağlık uygulamalarına oyunların ilave edilmesidir.

2. Güçlendirilmiş hasta: Teknolojik gelişmeler aracılığıyla bireylerin kendi sağlık durumları ve uygulanacak işlemlere ilişkin bilgilendirilmesi/bilinçlendirilmesi, geleneksel doktor egemen sağlık hizmetlerinin değişerek uyumlu ve dengeli bir iletişim-etkileşim ortamı haline dönüştürülmesidir.

3. Teletıp ve uzaktan tıbbi bakım: Evde sağlık hizmetleri ve yenilikçi teknolojiler doktor-hasta etkileşiminin zaman ve konumdan bağımsız hale gelmesinde katkı sağlayabilir.

4. Tıbbi müfredatın yeniden ele alınması: Tıp profesyonellerinin elektronik ortama uyum sağlamış sağlık hizmeti sunabilmelerine yönelik yeteneklerle donatılması ve sürekli değişen ve gelişen tıbbi bilgilere erişip en iyi uygulamaları kullanmasına yönelik alt yapı ve yaklaşımlar ortaya çıkmaktadır.

5. Cerrahi ve insansı robotlar: Robot yardımlı cerrahi müdahaleler, cerrahların daha az invazif operasyonları, daha az tıbbi/cerrahi hata ile gerçekleştirmelerini sağlamaktadır.

6. Genomik ve kişiselleştirilmiş tıp: DNA analiz hızının artması ve maliyetlerin azalması ile hastalıkların bireysel doğaları belirlenip buna göre uygun tedavi yaklaşımları uygulanabilecektir.

7. Vücut sensörleri: Küçük ve giyilebilir sensörler sürekli sayısal veri toplanmasını ve veriye dayalı kararlar üretilmesini sağlayacaktır. Sensörlerle bütünleşik akıllı elbiseler bu tip verilerin toplanmasında kullanılabilir.

8. Taşınabilir tıbbi tanı aygıtları: Akıllı telefonlar gelecekte tıbbi uygulamalar için kullanılan aygıtların ortak bir platformu olabilir.

9. Kendin yap biyoteknolojisi: Ucuz teknoloji ve kendin yap (Do-It-Yourself) yaklaşımı araştırmada sınır tanımayan yeni nesil bilim adamı ve mühendisler üretmektedir. Halka açık biyoloji laboratuvarlarında amatörler, icatçılar ve meraklılar toplanıp denemeler yapabilirler ve gelecekte tıbbın dönüşümünü sağlayacak yeni keşifler ortaya çıkmasını sağlayabilirler.

10. 3D baskı teknolojisi: Bu teknoloji özellikle rejeneratif tıpta ilerlemelere yol açabilir, kan damarları, kemik, kulak kıkırdağı, sentetik deri ve hatta organların hızlı ve ucuz üretimini sağlayabilir.

11. Güçlendirilmiş harici iskelet ve protezlerin kullanımı: Kısmen felç olan bireyler tekrar yürüyebilir. beyin ve protezler arasında gerçek eş zamanlı etkileşim sağlanabilir.

Yakın dönemde gelişecek teknolojiler: 

1. Yapay zeka ile tıbbi karar verme: Belli bir probleme yönelik sanal bilgisayar ağları kurulabilir ve büyük veri analizi ile veriden bilgiler çıkarılabilir. Yapay zeka ile maliyetlerin düşürülmesi ve tedavi etkinliğinin artırılması sağlanabilir.

2. Yapay organ üretimi:  Rejeneratif tıp yapay olarak organ üretimi üzerine çalışmaktadır. 3D basım teknolojisinin de yardımı ile organ bağışına artık hiç gerek kalmayabilir.

3. Gelecekte yemek: Anlık içerik analizi ile ne yediğimizi gerçekten bilebiliriz. 3D basım teknolojisi ile çeşitli besin ögeleri kombinasyonlarına sahip alternatifler üretilebilir.

4. Artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik: Google Glass benzeri ürünler artarak günlük yaşama girecek ve sanal ortam oluşturmada kullanılacaktır. Bu kapsamda öğrenciler cerrahi işlemleri cerrahın omuzu üstünden bakarak değil, geliştirilmiş öğrenme ortamlarında anlık olarak takip edebileceklerdir. Sanal gerçeklik psikoterapide de yaygın olarak kullanılabilecektir.

5. İnsan üzerindeki deneylerin sonu: Bilişimsel bilişsel mimari ile insan fizyolojisi ayrıntılı olarak modellenip çok kısa sürede sanal deneyler gerçekleştirmek mümkün olacaktır.

6. Kanda yaşayan nanorobotlar: Sağlık parametrelerini ölçmek ve hastalıkların tanısını koymak üzere mikroskobik robotlar kullanılabilecektir. Bunlar insan yapı ve işlevine ilişkin bilgilerimizi daha da artıracaktır. Nanorobotlar ağlar oluşturup birbirleri ile etkileşerek sağlık sorunlarını belirleyebilir ve belirlediği sorunları otomatik olarak düzeltebilir.

7. Geleceğin hastaneleri: Sağlık sistemi tepkisel ve akut olgulara dayanan yapısından ön alıcı ve koruyucu bir yapıya dönüştükçe, hastaneler de akut hastalıklarla daha az uğraşacak ve yenileştirici etkinliklere yönelecektir. Hasta bakımı birey merkezli hale gelecektir.

8. Sanal sayısal beyinler: Beyin çeşitli teknolojik aygıtlarla hibrid olarak çalışır hale getirilebilir. Entegre devrelerden yardım alınabilir, protezler kontrol edilebilir, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavi edilebilir, bellek ve bilişsel yetenekler geliştirilebilir. Beyin implantları ve nöroprotezler insan duyularını geliştirebilir, mükemmel görme ve işitme ile sınırsız bellek sağlayabilir.

9. Siborg kültürünü ortaya çıkışı: Belki de gelecekte vücutlarında teknoloji ile beraber yaşayan bir nesil ortaya çıkacak. Değerler açısından tartışmalı bir konu da olsa bu konuyu insani yeteneklerin geliştirilmesi fırsatlarından ayırmak mümkün görünmüyor.

10. Dondurarak saklama (cryonics) ve uzun ömür: Az sayıda da olsa (2010 itibarıyla hepsi ABD ve Rusya’da 200’den fazla kişi) halihazırda dondurularak saklanan insanlar mevcuttur. Artmış ömür peşi sıra aşırı nüfus ve kaynak tartışmalarını da getirecektir. Günümüzde yapılan çeşitli anketlere göre ABD’de insanların yarıdan fazlası yaşam uzatıcı tedavileri reddetmekte ve %5’den az bir kesim 120 yıldan fazla yaşamayı istemektedir.

Tüm bu eğilimler göz önüne alındığında, geleceğin sağlık sisteminde profesyonellerin daha çok kişiler arası iletişim ve duygusal arayüz oluşturma rolüne odaklanırken, makineler aracılığıyla tanı ve tedavi işlemlerinin yapılabileceği öngörülebilir. Tıbbi eğitimin de yeni teknolojilere hızlı ve verimli şekilde bütünleşmesi gerekmektedir.

Kaynaklar:

1. Robert J.Szczerba, Tech Trends Shaping The Future Of Medicine, Part 1.

2. Robert J.Szczerba, Tech Trends Shaping The Future Of Medicine, Part 2.