HIMSS tarafından yayımlanan 6 Anticipated Health IT Trends in 2015’de, bu yıl sağlık bilişiminde muhtemel altı yönelimin ön plana çıkacağı öngörülmektedir. Bunlar sosyal medya aracılığıyla hastaların kendilerine benzer diğer hastalarla işbirliği yapması, yazılımsal uygulamalarla veri serbestleştirme (data liberation), sınırdan bağımsız tıbbi bakım (care without boundaries) kavramı, kişiye özel sağlık analitikleri, teknoloji sayesinde hastaların tıbbi bakım süreçlerine dahil olmaları ve sorumluluk almaları (patient engagement) ve hastalardan hekimlere mobil uygulamalarla kesintisiz veri aktarımıdır.

Sosyal medyanın bireysel tıbbi karar süreçlerine ve tercihlere etkisi giderek ön plana çıkmaktadır. Bu platformlar sayesinde hastalar kendilerine benzer hastalıklara sahip diğer kişileri aramakta, bunlarla işbirliği kurarak belli kararları daha doktorları ile görüşmeden oluşturmaya çalışmaktadır. Aslında pek çok sosyal medya ortamında (facebook, twitter, foursquare vs.) bireylerin sağlık durumlarına ilişkin paylaşımlarına rastlamak mümkündür. Hatta son birkaç yıldır bunlar analiz edilerek sendromik sürveyans maksadıyla kullanılabilmektedir. Kronik hastalığı olan kişilere yönelik bir sosyal ağ olan PatientsLikeMe, hastaların kişisel hikayelerini, deneyimlerini ve sağlık verilerini paylaşabildikleri bir platformdur. 2004 yılında kurulan PatientLikeMe’nin tıbbi araştırma verisi toplamaya yönelik katkısı son yıllarda artarak ön plana çıkmaya başlamıştır.

Sayısal sağlık verisinden azami ölçüde yararlanmak için toplu halde bulunmayan kimliksizleştirilmiş sağlık verilerine açık erişim gerekmektedir. Yazılımsal uygulamalara dayalı veri serbestleştirme yaklaşımı, farklı kaynaklardan kişisel verilerin toplanması ve bütünleştirilmesini sağlayarak, elde edilecek çıkarımlarla hasta ve klinisyenlerin doğru zamanda doğru bilgiye erişmesinde katkı sağlayıcı olabilir. Veri serbestleştirme kavramı aslında veri devrimi (data revolution) kavramı ile bağlantılıdır. Gerçek bir veri devrimi mevcut ve yeni veri kaynaklarının istatistiksel karar vermeye tam olarak entegre edilmesi, verilere açık erişimin ve kullanımının teşvik edilmesi ve istatistiksel sistemlerin artarak kullanılması ile mümkündür (ABD’de devletin serbest erişime sunduğu verilere ilişkin bilgi için tıklayınız). Yine mobil ve kişiselleştirilmiş analitiklerin tıbbi bakımda kullanılarak kişiye özel verilerden özel sağlık analitikleri sunulması, sağlık hizmet sunumuna bilişim teknolojilerinin sağlayabileceği ciddi katkılardan birisidir.

Günümüzde hastaların tıbbi bakım süreçlerinde daha çok sorumluluk alma konusunda giderek teşvik edildikleri ve buna yönelik teknolojik ürünler geliştirildiği görülmektedir. Hasta ve hekim arasında sürekli ve yapıcı bir ilişki kurularak hastaların tıbbi bakım süreçlerine daha fazla dahil olarak sorumluluk almasının sağlanması kapsamında çeşitli hasta portalleri  geliştirilmiştir. Bunlar hastaların test sonuçlarını ve kayıtlarını eş zamanlı görebilecekleri ve doktorları ile iletişim kurabilecekleri sistemlerden elektronik olarak sürekli veri toplayabilen ve bu sayede tanısal doğruluğu destekleyen sistemlere kadar farklılıklar gösterebilmektedir (bilgi için tıklayınız).

Sınırdan bağımsız tıbbi bakım kavramı, önümüzdeki on yıllar içerisinde sağlık hizmet sunumunun kökten değişmesini ve yeniden yapılandırılmasını sağlayabilecek bir eğilimdir. Gelişen telesağlık ve mobil teknolojilerin desteği ile geleneksel yaklaşımlarım çok ötesine geçilebilir. Mobil uygulamalarla hastalardan hekimlere kesintisiz veri aktarımı sayesinde kümülatif ve kapsamlı biyolojik veriler elde edilebilir ve bunlar klinisyenlerle paylaşılabilir.  Uygun yasal düzenlemeler, akredite iş akışları ve mesleki alışkanlıkların kazandırılması ile bilgi paylaşımı ve iletişim teknolojileri sayesinde sağlık hizmetleri kavramı kökten değişerek gerçekten sınırlardan bağımsız hale dönüşebilir.

Tüm bu eğilimlere büyük resim oluşturacak şekilde baktığımızda, özünde çeşitli açılımları fark edebiliriz.

1. Sağlık hizmet sunumunun bireysel sorumluluk olarak algılanmaya başlanması: Bireyin kendi kararlarını vermek için başkalarıyla iletişimi (sosyal medya), bireysel veri analitikleri sistemleri oluşturulması ve bireyin güçlendirilmesi/sorumlu kılınmasına yönelik gelişmeler bu çerçevede algılanabilir. Bu yaklaşımın geleneksel doktor-hasta ilişkisini dönüştürme potansiyeli de göz ardı edilmemelidir.

2. Kesintisiz veriye dayalı takip ve kontrol: Bireyin iyilik haline ve hastalık durumlarına ait verilerin mobil uygulamalarla kesintisiz olarak toplanması, paylaşılması, uygun şekilde serbestleştirilerek birey ve toplum sağlığı için kullanılması, kişisel veri analizleri yapılması bu kapsamda ele alınabilir.

3. Sağlık hizmetlerinin yeni yapısı: Yukarıdaki iki eğilime, telesağlık ve mobil teknolojilerin kullanımıyla sağlık hizmet sunumunu ve genomik alandaki çalışmaları da (bilgi için tıklayınız) eklediğimizde gelecekte sağlık hizmetlerinin sanal ortamlarda teknoloji yoğun şekilde sunulan danışmanlık hizmetleri ve belli konumlarda toplanmış kapsamlı uzmanlıkları barındıran tedavi merkezleri olarak kurgulanabileceğini düşünebiliriz. Amazon Mechanical Turk platformunun genel iş kurgusu da hatırlanarak, tanı ve danışmanlığa dayalı belli sağlık hizmetlerinin uzmanlıklara erişim sorunu yaşayanlara ve/veya düşük ücretle sanal bir platformda, küresel ölçekte ve “sınır ötesi” olarak sunulması mümkün olabilir.

Kaynak:

1. 6 Anticipated Health IT Trends in 2015

2. PatientsLikeMe Launches “Data for Good” Campaign to Encourage Health Data Sharing to Advance Medicine. BusinessWire. March 10, 2014

3. Data Revolution Group.