Küreselleşen dünya, artan maliyetler, yeni beliren risk ve tehditler, farklılaşan bireysel beklentiler ve alışkanlıklar… Bunlar sağlık sistemlerinin dönüştürülmesi çabalarının arkasındaki ana zorlayıcı etmenler. Günümüzde sürdürülebilir sağlık sistemleri tesis etmek üzere, bilişim teknolojileri üzerinden sağlık hizmet sunum süreçlerinin dönüştürülmesi her ülkenin öncelikli amaçları arasında. Geleneksel sağlık bilgi sistemleri yanı sıra yeni teknoloji ve yaklaşımların ortaya konma çabaları da tüm hızıyla devam ediyor. Bunlardan birisi de telesağlık hizmetleri. Kanada, sağlık sisteminde yaşanan problemleri gidermek üzere telesağlık teknolojilerinin ne ölçüde çözüm getireceğini tartışan ülkelerden birisi.

Kanada’da vatandaşları kapsayan bir genel sağlık sigortası var. Kişiler bu hizmetlerden dolayı para ödemiyorlar. Hasta olduklarında yada test yaptırmak istediklerinde, aile hekimleri aracılığıyla işlem yaptırıyorlar. Aynı şey acil hizmetler için de geçerli. Acil hastalık belirtisi ortaya çıktığında kişiler hastane acil birimlerine başvurabiliyor. Ancak mevcut sağlık sisteminin şu anda ciddi sorunları olduğu hatta çöktüğü ifade ediliyor. Acile başvuran birisi 12 saat doktor bekleyebiliyor, aile hekimine başvuru durumunda iki hafta ve diğer uzmanlara erişmek için veya ameliyat olmak için çok daha fazla, bazen aylarca beklemek zorundalar. Sağlık sisteminin maliyetleri çok yüksek, doktorlar çok çalışıyor ve beklentilerinden az para alıyorlar. Randevu listeleri çok uzun ve hastalar bunun bedelini bazen canlarıyla ödüyor.  Bu arada halk arasında, kimse ilgilenmediği yada yatacak yer bulunmadığı için hastane koridorlarında sedyelerde hastaların öldüğüne ilişkin söylentiler yayılıyor…

Ülke genelinde düşünce kuruluşları Kanada sağlık sisteminde yenilikçi çözümlere dayalı acil bir dönüşümünün bazı sorunlara çare olabileceği düşüncesini benimsemiş durumda. Bu anlamda dijital sağlık ve teletıp Kanada gibi coğrafi olarak dağınık ülkelerde geleceğin sağlık sisteminin en temel fırsatları olarak görülüyor. Dünyadaki en geniş ikinci ülke olduğundan, Kanada sağlık sisteminin temel sorunu çoğunlukla coğrafi sınırlamalar ve hizmete yetersiz erişim ile ilişkili. Bu anlamda hastalarla sağlık çalışanlarını zaman ve mekan kısıtlarını aşarak birleştirebilecek olan telesağlık teknolojileri sağlık hizmetine erişim sorununda katkı sağlayıcı olabilir.

Bu konuda çok çeşitli girişimler de mevcut. Canada Health Infoway tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, 2010 yılında Kanada’da 260.000 telesağlık işleminin yapıldığı tespit edilmiş. Bazı raporlara göre bu işlemlerin 187.385 adedi klinik, 44.600 kadarı eğitsel ve 27.538 adedi idari olaylarlar ilgili. Yaklaşık 2.500 hasta evde telesağlık bakım hizmeti (telehomecare) almış durumda. Ancak telesağlık hizmetleri hastalarla hekimlerin gündelik etkileşimin rutin bir parçası olmadığından ortalama bir Kanadalı daha yapılabilecek olanlar konusunda bir farkındalığa sahip değil. Kültürel değişim gerekliliği de ayrı bir problem sahası. Dahası, telesağlık teknolojilerinin tıbbi iş akışının rutin elemanı haline dönüştürülmesinde, geri ödeme yapan ve politika belirleyen birim olarak devlet ile doktorlar ve hastalar arasında kopukluklar mevcut.

Kanada’da özellikle uzak konumdaki bireylere daha hızlı sağlık hizmeti ulaştırmak için bazı bölgelerde teletıp hizmetleri daha da öne çıkarılmaya başlandı. Çeşitli şirketler bu konuda yeni çeşitli çözümler üretmeye başladılar. Canada Health Infoway yakın zamanda e-ziyaret (ayrıntılı bilgi için tıklayınız), e-reçete yenileme, e-rapor hizmetleri ve e-hizmet istekleri için ulusal yenilikçilik ödülleri dağıtacağını duyurmuş durumda. Bir zihniyet değişikliğine karşılık gelen bu yaklaşım ile yeni telesağlık alanında değerler üretilmesi ve kazanılması bekleniyor.

Çeşitli yasal/idari düzenlemeler sağlansa da sağlık sistemleri hala, modern çağın asimetrik doktor-hasta ilişkisi üzerinde durmakta. Hizmet sunum modellerinin değişmesi aynı zamanda bu ilişkinin değişimini de kaçınılmaz kılıyor. Mevcut güç dengelerinin değişimini vurgulayan bu tür girişimlere karşı reaksiyon oluşabileceği yada tedirgin olunabileceği açık. Diğer yandan, sağlık iş süreçlerinin sağlık profesyonelleri olmadan dönüştürülemeyeceği de ayrı bir realite. Özellikle Türkiye gibi hizmet alımı/geri ödeme/politika ve kural belirleme konularında devletin baskın olduğu sistemlerde, statükoya meydan okuyan böylesi girişimlerin stratejik karar vericilerin cesaret, vizyon ve kararlılığını arkasına almadan başarıya ulaşma şansı çok düşük görünüyor.

Sağlık sistemlerini değişime zorlayan küresel çağda, içinde yaşanılan vahanın rahatlık psikolojisine aldanmadan sağlık sisteminde dönüşüme çok yönlü olarak devam edilmesi, bu süreçte yaşanan ve yaşanılacak teknik başarısızlıkların statükonun sürdürülmesinin bahanesi değil, dönüşüm için fırsat ve şans olarak algılanması gerekiyor…

Kaynaklar:

1. Holly Bridges. Are Canadians ready for telemedicine? Yayım tarihi: 15.02.2015

2. Telehealth Benefits and Adoption Connecting People and Providers Across Canada. Yayım tarihi: 30.05.2011