Kitlesel kaynak kullanımı (crowsourcing) sağlıkta çok farklı alanlarda uygulanan ve uygulanabilecek bir yaklaşımdır. 2004 yılında James Surowiecki tarafından yazılan The Wisdom of Crowds: Why the Many Are Smarter Than the Few and How Collective Wisdom Shapes Business, Economies, Societies and Nations adlı kitapta, bir grubun tüm elemanlarının ortak tercihinin (kollektif akıl) grubun herhangi bir üyesinin kararından daha iyi sonuç sağlayacağı ileri sürülmüştür. Kitapta ekonomi ve psikoloji alanları başta olmak üzere farklı alanlardan konuya ilişkin çok sayıda örnek sunulmaktadır. 2006’da Wired adlı dergide, genellikle İnternet üzerinden çok sayıda kişinin bir problem üzerinde ortaklaşa çözüm araması kitlesel kaynak kullanımı olarak tanımlanmıştır.

Tıp mesleğinin uygulanmasında da benzeri örneklerle karşılaşılmaktadır. Doktorlar ihtiyaç duyduklarında toplu konsültasyon yaparlar. Mesela kanser hastalıklarının tedavi ve yönetiminde aynı konu ile ilgilenen farklı alt alanların uzmanları birleşerek tümör kurulları oluşturur ve olgunun yönetim stratejisini belirler. Ancak doktor olmayanların kendiliklerinden bu imkana ulaşmaları her zaman mümkün değildir.

Teknolojinin gelişimi ile beraber hastaların problemlerini toplumsal ölçekte paylaşıp tartışabilecekleri platformlar oluşturulmuştur. Mesela PatientLikeMe gibi büyük sanal topluluklar/sosyal medya araçları geliştirilerek, hastaların amyotrofik lateral skleroz gibi tam olarak anlaşılamayan karmaşık hastalıklara yönelik duygu, düşünce, deneyim ve birikimlerinin paylaşımı mümkün kılınmıştır. Bu tip sanal ortamlar ve topluluklar pek çok bireyin desteklenmesinde yararlı bilgiler sağlamıştır. Ancak bu tür sitelerde çok az doktor bulunmaktadır ve çoğunlukla hastalar birbirleriyle konuşmaktadırlar. Kitlesel kaynak kullanımının özelliği ise çok sayıda alan uzmanın konuya dahil edilmesidir. Son zamanlarda, sağlık alanında CrowdMed ve SERMO adında iki adet kitlesel kaynak kullanım platformu yaygınlaşmaya başlamıştır. Bunlar ikinci  bir görüş için binlerce dolar harcayabilecek hastalara çok sayıda doktorun tanı, görüş ve bilgisini sağlamaktadır. Doktorun yerini tutan değil tanıyı doğrulama ve ikinci görüş alma konusunda hastalara yardımcı olan sistemlerdir.

Son zamanlarda, sağlık hizmet sunumu alanında CrowdMed ve SERMO adında iki adet kitlesel kaynak kullanım platformu yaygınlaşmaya başlamıştır. Bunlar ikinci  bir görüş için binlerce dolar harcayabilecek hastalara çok sayıda doktorun tanı, görüş ve bilgisini sağlamaktadır. Doktorun yerini tutan değil tanıyı doğrulama ve ikinci görüş alma konusunda hastalara yardımcı olan sistemlerdir.

CrowdMed yüklenen olgulara ait bilgileri sistemde tanımlanmış hekimlere gönderip cevap verenlerin (bir kaç düzineyi bulur) görüşlerini birleştirip nihai bir rapor olarak hastaya bildirir. Bu görüşü hasta kendi doktoruna iletir ve ondan gelecek geri beslemeyi de sistemle paylaşabilir. HIPAA gibi mahremiyet düzenlemeleri CrowdMed’e uygulanmamaktadır. Zira veriler hastalar tarafından sağlanmakta ve bilgilerinin açık erişime konmasına onay vermektedirler. Hastaların yüklediği her türlü bilgi bir takma isim altına anonimleştirilmektedir.

SERMO Latincede konuşma, tartışma anlamına gelmektedir. SERMO platformu, sanal ortamda bir hekimler topluluğu oluşturup bunun tanı ve tedavide kitlesel olarak kullanılmasını sağlamaktadır. Fotoğraf ve X-ışını görüntülerin yüklenmesine de izin vermektedir. Kullanımı ücretsizdir. İlaç şirketleri vs. reklamlarından gelir sağlamaktadır. Şu an ABD ve Birleşik Krallık’taki doktorlara açık olan sistemin yakında tüm dünya doktorlarına açılması planlanmaktadır.

Sağlıkta kitlesel kaynak kullanımı sadece tıbbi bakım hizmetleriyle sınırlı değildir. Halk sağlığı ve klinik alanlarda veri toplamadan tıbbi kaynak sınıflanmasına çok çeşitli kitlesel kaynak kullanım örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca kitlesel fonlama (crowdfunding), kitlesel kaynak kullanımının farklı bir örneği olarak incelenebilir. Sınırdan bağımsız tıbbi bakım konusunda yeni fırsatlar sunan kitlesel kaynak kullanımının etkisini artarak sürdüreceği düşünülmektedir.

Kaynaklar: