Afrika gibi zorlu bölgelerde kullanımı ön plana çıkan çeşitli mobil sağlık (m-sağlık) ürün ve hizmetleri bulunmaktadır. Bu yazıda bunlardan 10 tanesi kısaca açıklanmaktadır. 

1. EpiSurveyor ve Magpi: 2009 yılında DataDyne tarafından üretilen EpiSurveyor her tür mobil telefonla veri toplamayı sağlayan bir yazılımdır. Ocak 2013 tarihinde yeni yetenekler ilavesi ile Magpi olarak adlandırılmaya başlanmıştır. Magpi ile tasarım formları oluşturulabilir, telefonlara indirilip dakikalar içerisinde veri toplamaya başlanabilir.  Ücretsiz ve premium versiyonları bulunan ürün USAID,UNICEF ve Dünya Bankası tarafından kullanılmaktadır. Tedavi gören hastanın takibi, epidemik sürveyans ve sağlık eğitimi maksatlarıyla uygulamalar geliştirilmesine yardımcı olmaktadır.

2. Ushahidi: Swahili dilinde “şahitlik” (testimony) anlamına gelin Ushahidi bilgi toplama, görselleştirme ve interaktif haritalama için ücretsiz ve açık kaynak yazılım geliştiren kârlılık amacı bulunmayan bir yazılım organizasyonudur. Kitlesel kaynak kullanımı (Crowdsourcing) kavramını (ayrıntılı bilgi için tıklayınız)  sosyal aktivizm, halka hesap verme, SMS, e-posta, Twitter ve web gibi farklı kaynakları kullanarak aktivist haritalama için model oluşturma benzeri amaçlarla kullanmaktadır. Sahada, Ushahidi ürünleri yerel gözlemcilere mobil telefonları yada interneti kullanarak raporlama yapma, olayların uzamsal yada konumsal arşivlerini eş zamanlı olarak oluşturma imkanı sunmaktadır. İlk olarak Kenya’daki tartışmalı 2007 başkanlık seçimlerinde bir web sitesi oluşturarak e-posta, text mesajları gibi kaynaklarla gözlemciler tarafından iletilen raporları toplayarak Google haritasına yerleştirmiştir. Ücretsizdir. Sağlık teşkillerinin konumu, epidemik haritalama gibi uygulamalarda kullanılabilir. Kullanıcıları arasında Schwab Foundation, UN Haiti, Washington Post vs. bulunmaktadır.

3. FrontlineSMS: Text mesajları ile (SMS) bilgi toplamaya ve dağıtmaya yönelik, çeşitli organizasyonlar tarafından kullanılan bir ücretsiz açık kaynak yazılımıdır. Kullanıcıların çeşitli mobil araçlarla SMS mesajları almaları ve göndermelerini sağlar. Yazılım internet bağlantısı olmaksızın cep telefonu gibi bir cihazla çalışabilmektedir. İnternet bağlantısı sağlandığında online SMS hizmetlerine bağlanıp gelen mesajları diğer web yada e-posta servislerine göndermektedir.  Sağlık alanında özel kullanımı MedicMobile‘dir. FrontlineSMS:Medic Malawi’de ilk kullanıldığı bölgede, bir yerel hastanede altı ay içerisinde tedavi edilen hasta sayısının iki katına çıkmasını sağlamıştır. Bu yolculukla geçecek 2.100 saatin ve 3.500 dolarlık bir maliyetin tasarrufu demektir. Ücretsiz olan bu araç şu anda çoğu Sahra altı Afrika ülkeleri olmak üzere pek çok ülkede kullanılmaktadır.

4. Open MRS: Gelişmekte olan ülkelerde sağlık bakım hizmetini desteklemeyi hedefleyen ücretsiz müşterek olarak geliştirilmiş açık kaynak yazılımıdır. Afrika’da HIV tedavisine artan ihtiyaç nedeniyle geliştirilmiş, sonrasında tüm tıbbi tedavileri destekleyen bir genel maksat elektronik tıbbi kayıt sistemi olarak işlev görebileceğine inanılmıştır. OpenMRS fikir, strateji ve kullanımın açıklık ve paylaşımı fikirleri üzerine kurulmuştur. Sistem çok kısıtlı kaynakları olan bölgelerde kullanım için tasarlanmıştır ve yeni veri elemanları, formlar ve raporların programlama ihtiyacı olmaksızın eklenmesiyle modifiye edilebilir. Pek çok organizasyonun baştan sistem geliştirme ihtiyacından kaçınarak benimseyip değiştirebileceği bir platform olma iddiasındadır. Tüm dünyada pek çok araştırma ve klinik merkezi tarafından benimsenmiştir.

5. Rapid SMS: SMS tabanlı veri roplama, karmaşık iş akışları ve grup koordinasyon aracı olan RapidSMS basit mobil telefonları kulanmaktadır. Bugüne kadar uzaktan hastalık tanısı, beslenme takibi, tedarik zinciri takibi, halk sağlığı kampanyalarına çocukların kaydedilmesi ve toplu tartışmalar gibi amaçlar için uyumlandırılmıştır. İlk gelişimi UNICEF tarafından desteklenen RapidSMS hükümetlerin, uluslarası ve hükümet dışı organizasyonların zor şartlar altında iş yapabilmelerine yönelik olarak yapılandırılmıştır. Ücretsiz olan RapidSMS Millennium Villages gibi iddialı projelerde de kullanılmıştır.

6. Sana: Ses, görüntü, yer bilgisi gibi veri türlerini destekleyen standart odaklı açık kaynak sistemidir. Sana OpenMRS ve diğer sık kullanılan tıbbi kayıt sistemleri ile entegre edilebilir şekilde tasarlanmıştır. Sistem altyapı ve tasarımı modülarite ve interoperabilitreye izin vermektedir. Özellikle uzak bölgelerde yaşayan bireylerin sağlık hizmetine erişiminde köklü değişiklik yapabilmeyi hedeflemektedir. Ücretsiz olan Sana kullanıcıları arasında Wellbody Alliance, Children’s Hospital Boston gibi kurumlar da bulunmaktadır.

7.  Vumi: Praekelt Foundation tarafından Güney Afrika’da yapılmış karşılıklı iletişim sistemidir. Örnek olarak Güney Afrika NGO ağı olan SangoNet ve  Bill & Melinda Gates Foundation tarafından Kenya ve Zambia’daki küçük ölçekli çiftçilere çok önemli bilgiler sunmak üzere   devreye alınmıştır. Madagaskarda Marie Stopes International tarafından BlueStar adı verilen 100’den fazla sağlık merkezinin oluşturduğu ağ ile iletişim ve raporlamayı kolaylaştırmak için tesis edilmiştir.

8.  eMocha: Johns Hopkins Center for Clinical Global Health Education tarafından geliştirilen ücretsiz bir açık kaynak kodu olan electronic Mobile Open-source Comprehensive Health Application  (eMocha) gelişmekte olan ülkelerde sağlık programlarını hizmet sağlayıcı iletişim ve eğitimini geliştirerek desteklemek için oluşturulmuştur. Hasta verisi toplama ve bunları ses ve görüntü verisi ve haritalara dönüştürme kaonusunda yardımcı olur.

9.  Text To Change: SMS, MMS, ses ve verilerin toplanması ve yayılmasında kullanılmak üzere tasarlanmış esnek mobil telefon platformudur.  TextToChange platformu sağlıkla ilişkili girişimlere yönelik olarak tasarlanmıştır. Örnek olarak, Uganda’da 2008 yılında Mabarara bölgesinde 15.000 aktif mobil telefon kullanıcısı hedeflenerek üç hafta boyunca haftada üç defa interaktif HIV/AIDS ile ilgili interaktif olarak sorular sorulmuştur. Kullanıcıları arasında UNICEF, Airtel, Health Child, AMREF gibi organizasyonlar bulunmaktadır.

10.  HealthMap: Children’s Hospital Boston tarafından geliştirilen bu haritalama platformu salgın hastalık takibi ve halk sağlığı tehditlerine karşı gerçek zamanlı surveyan için İnternet kaynaklarını kullanmaktadır. Web tabanlı platform olan healthmap.org ve mobil uygulaması Outbreaks Near Me‘dir. HealthMap, internet haber toplayıcıları, gözlemi raporları, uzman tartışmaları ve resmi raporlar dahil farklı veri kaynaklarını enfeksiyon hastalıklarına yönelik kapsamlı ve bütünleşik bir bakış oluşturmak için bir araya getirmektedir.  ProMed görselleştirme araçları oluşturmak için HealtMap ile işbirliği yapmaktadır. Wildlife Conservation Society, Ushahidi gibi kullanıcıları bulunmaktadır.

Kaynaklar:

1. 10 best tools to boost mHealth initiatives in Africa-1.

2. 10 best tools to boost mHealth initiatives in Africa-2.