Almanya’da Aachen RWTH Üniversite Hastanesinin (Uniklinik Rheinisch Westfalische Technische Hochschule Aachen) katılımı ile oluşturulan ve telenotarzt olarak tanımlanan teleacil hizmeti, hastane öncesi bakımda Avrupa’nın ilk kapsamlı tele acil (tele emergency) sistemidir.

Teletıp, modern bilgi ve iletişim teknolojileri kullanarak geniş bir coğrafi alanda uzaktan tıbbi tanı, tedavi ve danışmanlık verilmesi ve bu şekilde sağlık hizmetlerinin kalite ve erişilebilirliğinin artırılmasını planlamaktadır. Tele acil de dahil teletıp hizmetlerinin sağlık hizmetlerinde kalite ve emniyeti arttırdığı pek çok uluslararası proje ve yayında gösterilmiştir. (Teletıp/telesağlık konularındaki yazılara erişmek için tıklayınız.)

Almanya’da acil ve kurtarma hizmetleri yardımcı personel (acil paramedikleri) ve acil doktorlarını içeren ikili bir yapıya sahiptir. Bu hizmetler sırasında acil doktorlarının veya ambulansların ihtiyaç duyulan bölgelere erişiminde ya da her bölgede yeterli ve ehil uzman personel bulundurulmasında yetersizlikler mevcuttur.

Acil teletıp uygulamalarının uzak mesafelerde kısa sürede kaliteli ve yeterli tıbbi hizmet verilmesine yardımcı olduğu Almanya’da da uzun süredir bilinmektedir. Örnek olarak, inme ve kalp krizi gibi olgularda teletıp sistemleri tedavi sonuçlarını iyileştirmektedir. 12 derivasyonlu EKG bulgularının uzaktan iletilmesi ile hastane öncesi ve hastane bakımının entegrasyonu sağlanabilmekte, akut koroner sendromlu hastalarda olumlu sonuçlar elde edilmektedir. Aynı şekilde inme hastalarına yönelik “Stroke Angel” projesinde inme hastalarına ait verilerin uzaktan hastane inme birimlerine iletilmesinin yatak tahsis sürelerini kısalttığı ve lizis oranlarını artırarak tıbbi sonuçları olumlu etkilediği gösterilmiştir.

Bu ve benzeri tele acil projeleri tek tek belli bir hastalığa yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. 2007-2010 yılları arasındaki “Med-on- @ ix” ve 2010-2013 yılları arasındaki “TemRas (Telemedial Rescue Assistance System)” adlı teletıp araştırma projelerinden sonra, bu projelerden de elde edilen deneyim ve birikimi de kullanarak acil alanının tümüne yönelik, güncel mobil teknolojileri kullanan kapsamlı bir teleambulans / tele acil hizmet projesi Aachen Şehir Konseyinin 19 Mart 2014 tarihli kararı ile ulusal acil tıbbi servislere ek olarak yürürlüğe konulmuştur. Söz konusu proje aynı zamanda Avrupa’nın ilk kapsamlı hastane öncesi tele acil projesidir.

Bu projede, önceki projelerden elde edilen birikim ve deneyimler doğrultusunda yasal süreç ve prosedürler güvence altına alınmış, veri depolama ve veri güvenliğine ilişkin tüm konular değerlendirilmiştir.

Sistemin bileşenleri tele acil merkezi, tıbbi ağ, mobil iletim birimi ve uygun donanımlı ambulanstır. Tıbbi ağ, teleacil tıbbi merkezi ile sahadaki tıbbi teknoloji aygıtları (monitor, defibrillator birimi, görüntüler, stetoskop vs.) ve ambulans (video, muhtemelen ultrason) arasında emniyetli, güvenilir ve mobil hasta verisi iletimini sağlamaktadır. Canlı veri iletimi sayesinde bölgedeki ekibe tanı ve tedavi aşamalarına ilişkin tele-acil kılavuzluğu sağlanmaktadır.

Almanya’nın Aachen kentinde kurulan tele acil sistemi ambulansları ile beraber Nisan 2014’den bu yana rutin 1000’den fazla görev icra etmiştir. Aachen itfaiyesi tarafından da kurtarma işlemlerinin kalitesini artırmak için bu hizmet kullanılmaktadır. Toplanan verilere göre gerek acil işlemlerde ve gerekse hastaneler arası iletimde teletıp kullanımında belirgin iyileşmeler sağlanmıştır. Acil kurtarma sistemi bütüncül olarak daha iyi hale gelmiş, veri ve dokümantasyon kalitesi artmış, ikincil transportlarda %30’dan fazla azalma gerçekleşmiştir.

Bazı olgularda bant genişliği ile ilgili problemlere rastlanmışsa da Almanya’da geniş bant ağının yaygınlaşması ile hizmet kalitesinin daha da artacağı değerlendirilmektedir.

Teletıp sağlık personelinin yerini tutan bir seçenek değildir. Daha çok uzmanlık ve müşterek çalışma ortamı sağlayarak bakım hizmetlerinin kalite ve erişilebilirliğini artıran bir alt yapı ve ilave imkândır. Bu tür projeler teknik yönü dışında finansal (performans ödemeleri), organizasyonel (fiziksel tesis, insan kaynakları, yetki ve sorumluklar) ve etik alanlarda yeni düzenlemeler gerektirmektedir. Teletıp hizmetlerinin yüz yüze hizmetlerin yerini tutabilmesi, ilave bir olumsuzluğa yol açmaması gerekir. Sağlık verilerinin güvenlik ve mahremiyeti sağlamak, mesela veri aktarımında yetkisiz erişim gibi ihlalleri önlemek üzere veri koruma sistemleri (uçtan uca şifreleme, kapalı ağ kullanımı vs.) tesis edilmelidir. Hastalardan aydınlatılmış onam alınması da unutulmaması gereken bir konudur.

Teletıp ve mobil teknolojiler kullanılarak sağlık hizmetlerine yönelik yeni iş akışları geliştirilmesi sağlık hizmetlerinin farklı paydaşlarının bir arada çalışmalarını gerektiren bir süreçtir. Temel motivasyon bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımından çok, bunun yanı sıra iş akışlarının organizasyon, kültür, yasal süreç, finansal düzenleme, insan kaynakları, etik, tıbbi tanı ve tedavi süreçleri, ikmal, bakım vs. çok farklı yönlerden bütünleştirilmesi ve sağlık sistemlerinin gündelik yaşantıda daha etkin ve güvenli hizmet sunabilmesini sağlamaktır. Bu noktada özellikle sağlık hizmet planlayıcıları ve hekimlere büyük sorumluluk düşmektedir.

Son olarak, teletıp projeleri aşamalı pilot uygulamalar şeklinde tasarlanmalı ve elde edilen sonuçlar sağlık teknoloji değerlendirmeleri kapsamında farklı sağlık bakım boyutları açısından objektif şekilde değerlendirilmeli ve etkinliği süreklilik içinde takip edilmelidir.

Kaynaklar:

1. Telenotarzt web sitesi. Erişim Tarihi: 19 Kasım 2015.

2. Telenotarztdienst im Rettungsdienst Stadt Aachen. Erişim Tarihi: 19 Kasım 2015.

3. Marx, Gernot ; Beckers, Rainer; Brokmann, Jörg Christian; Deisz, Robert; Pape, Hans-Christoph. Telekooperation für die innovative Versorgung am Beispiel des Universitätsklinikums Aachen. Bundesgesundheitsblatt – Gesundheitsforschung – Gesundheitsschutz. Ekim 2015, Cilt 58, Sayı 10, Sayfa 1056-1061.