Gelişen teknolojiler sayesinde robotlar, hastanede malzeme dağıtımı, bazı ilaçların hazırlanması, daha hassas ve nitelikli cerrahi operasyonlar yanı sıra, hasta bakımı, hekimlerin uzaktan görüntülü irtibat kurması dahil pek çok noktada hızla yaygınlaşmaya devam etmektedirler.

Günümüzde robotlar farklı sağlık ortamlarında da kendini göstermektedir. Bunlar arasında MRSA ve C. difficile gibi hastane kökenli enfeksiyon riskini azaltmak için odaların ultraviyole ile sterilizasyonu, hasta kayıt, kabul, tıbbi kayda giriş işlemleri ile hastaya ayrıntılı talimatlar verilmesi, uzaktan klinik takip, ilaç ve tıbbi malzeme dağıtımı, hareket güçlüğü olan hastalara yardım, insan vücudu içinde spesifik organlarda ilaç uygulaması, kan alma, özellikle travmatize olanlarda ve çocuklarda hasta uyumunu kolaylaştırma gibi mevcut ve mümkün senaryolar sayılabilir.

ABD’de robotlardan tam olarak yararlanan ilk sağlık kurumları çocuk hastaneleridir. Buradaki robotlar ya özel tasarım makineler veya hastaları eğlendirmek için karakterler olarak giydirilen robotlardı. Daha yakın zamanlarda, bu kuruluşlar çocukların hastaneye ve bakım planlarına uyum sağlamasında yardımcı olarak bu robotları kullanmış, yeniliklere daha yatkın çocukların bakımında robotların fark oluşturduğunu ileri sürmüşlerdir.

Malzeme dağıtım robotları:

Sağlık alanında robotlar ilk olarak 1990’lı yılların sonunda malzeme dağıtım zincirini otomatize etmede kullanılmıştır. GPS teknolojisi yardımı ile ilaç kabinetlerinin doldurulmasında hemşire veya diğer personel yerine küçük mobil birimler kullanılmaya başlanmıştır. Yeni hizmet robotlarında gelişmiş sensörler, hareket dedektörleri, güçlü mikroişlemciler ve ses aktivasyonu gibi özellikler ilave edilmiş, böylece zeki ve hastane gibi oldukça kaotik yerler dahil değişen ortamlarda yön bulabilmeyi başarır hale gelmişlerdir. Bu robotlar tedarik zincirini geliştirecek şekilde tasarlanmış ve hemşirelerin yaşamlarını da kolaylaştırmışlardır. Halen QC Bot ve Aethon’s Tugs robot gibi malzeme dağıtımı ile ilgili robotlar üretilmektedir.

1990’ların sonunda geliştirilen ilk hastane malzeme otomasyon robotu, FIRST system.

Seyyar iş istasyonu robotlar:

Sağlık teşkillerinde computers-on-wheels (COWs) denilen seyyar tıbbi iş istasyonları tarzında robotlar da bulunmaktadır. Bunlar genellikle hasta odalarına götürülerek doktor ve hemşirelerin tıbbi aygıt ve elektronik hasta kayıtlarına erişimi ve talimat vermesinde kullanılmaktadırlar. (Sağda MEDICOW’un COWs sistemleri)

Teletıp robotları:

VGo ve In Touch gibi şirketler doktorların uzaktan kliniklerde, okullarda, sağlık merkezlerinde, gemilerde, spor etkinliklerinde ve hatta küçük hastanelerde hizmet verebilmesini sağlayan teletıp robotları geliştirmektedirler.

InTouch’un vizite robotu. Türkiye’deki demonstrasyon (Mayıs 2015).

Yoğun bakımda teletıp robotları kullanılabilir. Buna ilk örneklerden biri In-Touch Technologies ve iRobot tarafından geliştirilen Remote Presence Virtual Independent Assisstant (RP-VITA)’dır. Yaklaşık 150 cm’lik bu otonom yön bulma robotu hareketliliği yanı sıra ses ve görüntü iletim platformu olarak da tasarlanmıştır. Robot üzerinden hasta kayıtlarına anlık olarak erişebilmektedir

Robotlar acil birimlerinde hasta ile uzman doktor arasındaki irtibatı da sağlayabilirler. Örnek olarak ABD’de Lompoc Vadisi Tıp Merkezi acil bölümünde inme hastalarına özel bakım sağlamak için devreye alınan “Dr. Robot ” olarak adlandırılan bir RP-VITA robotudur. Uzman hekimlerle uzaktan hasta bakımı ve iletişim sağlayan yüksek çözünürlüklü video iletişim platformuna sahiptir. İnme şüphesi olan bir olguda hastanenin 12 üyeli inme ekibi 24/7 harekete geçebilir. Bu ekibe Los Angeles veya civarındaki bir nörolog da dahildir. Aynı süreçte, robot hasta odasına gönderilir. Nörolog, şifrelenmiş bir bağlantı ile oturum açar, hastanın taramalarını inceler, robota bağlı kameralar kullanarak hastayı muayene eder ve hatta hastanın pupilla muayenesi için odaklama yapabilir. Hasta başı monitörlerdeki verileri kontrol edebilir, hasta, doktor ve hemşirelerle konuşabilir.

Robota dayalı teletıp sistemi Illinois merkezli Palos Community Hospital ve Loyola University Medical Center uzmanları arasında da inme durumlarında ilave danışmanlık için kullanılmaktadır.

Yine yaklaşık 2.700 kişiye hizmet veren 25 yataklı bir yoğun bakım hastanesi olan Kansas kırsalındaki Hamilton County Hospital’ın InTouch teletıp robotu alındıktan sonra hasta sayısında artış olduğu ve kapanmaktan kurtulduğu ifade edilmektedir. Hastane robotu acil bölümünde ve birinci basamak müdahalesinde kullanmakta, gerektiği durumlarda dermatolog, çocuk, kadın doğum doktorları ile bağlantı kurulmasını sağlamaktadır.

2016 yılında InTouch tarafından geliştirilen teletıp robotları acil bakım merkezlerinde ihtiyaç duyulan uzmanlıkların verilebilmesi için Birleşik Arap Emirlikleri’nde Hatta Hospital ve Nad Al Hammar Birinci Basamak Sağlık Merkesi’nde devreye alınmıştır. Robotların Rashid Hospital ve Dubai Hospital üst düzey bakım merkezleri ile irtibatı sağlanması planlanmıştır. İleride  yoğun bakım ve yenidoğan yoğun bakım birimleri ile diğer sağlık teşkillerine de robot konulmasının planlandığı ifade edilmektedir.

Ameliyat robotları:

Robotlar hassas cerrahi prosedürlere yardımcı olarak 1985 yılından beri kullanılmaktadır. Laparoskopik olmayan bir ameliyat gerçekleştirmek için kullanılan ilk örnek PUMA 560 adlı bir robot cerrahi koldur. 2000 yılında FDA tarafından da Vinci Cerrahi Sistemi’nin onaylanması ile teknolojik sıçrama yaşanmıştır. Da Vinci ile bugüne kadar 20.000 cerrahi işlem gerçekleştirilmiştir. 2001 yılında New York’lu doktorlar Zeus adı verilen bir robotu kullanarak Fransa (Strasbourg)’daki bir hastada tam laparoskopik kolesistektomi ameliyatı gerçekleştirmiştir. O zamandan günümüze telecerrahi işlemlerinin iyileştirilmesi için çalışmalar devam etmektedir.

2014 yılında New York Mount Sinai Health System Icahn School of Medicine, telerobotik fizibilitesi konusunda iki ayrı çalışma gerçekleştirmiş ve özellikle robot destekli ultrason ve ekokardiyografi gibi muayene işlemlerinin sonuçlarını oldukça olumlu olarak nitelenmiştir. 2015 yılında Florida Hospital Nicholson Center in Celebration’da telecerrahi konusunda incelemeler gerçekleştirilmiş, teknolojinin ilerlemekle beraber henüz rutin cerrahi uygulama için hazır olunmadığı ifade edilmiştir.

Diğer yandan Stanford University Medical Center, Brigham and Women’s Hospital ve University of California San Diego’dan araştırmacıların katıldığı ve sonuçları JAMA’da yayınlanan bir çalışmada 5,000 robot yardımlı 24,000 nefrektomi hastasını kapsayan 13 yıllık verinin incelenmesi sonucu robot yardımlı cerrahilerin daha maliyetli olduğu ve ancak laparoskopik ameliyatlar kadar etkili olduğu ileri sürülmüştür. Birleşik Krallık, Almanya, İtalya ve Yeni Zelanda’dan araştırmacıların yer aldığı ikinci bir araştırma sonucu rektal kanser rezeksiyonu olgularında cerrahların (ister laparoskopik ister robot yardımlı teknik kullansınlar) açık cerrahiye dönmelerinin yüksek ihtimalli olduğu iddia edilmiştir.

Kaynaklar:

• Eric Wicklund. Telemedicine Robots: Out of Science Fiction and Into the Mainstream. mHealthIntelligence. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
• Eric Wicklund. Do Robots Have Value in Clinical Settings? mHealthIntelligence, 18 Ocak 2016. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
• Katie Dvorak. California hospital turns to telemedicine robot for neurological consults. 12 Nisan 2016. FierceHealthcare. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
• Evan Sweeney. Robotic surgery comes with a hefty price tag, but studies show it’s often no more effective. 30 Ekim 2017, FierceHealthcare. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.