🔊 Dinleyin

Hassas tıp (precision medicine), bazen “bireysel olarak hastalara en uygun, sonuç odaklı tedaviyi belirlemek için genotipik ve -omik biyolojik belirteçlerin uygulanması” olarak tanımlanır. Hassas tıp uygulamaları tıbbi kararlar, bakım yolları ve hizmetlerinin en işe yarar sonuçları elde etmek için her hasta için ayrı ayrı uyarlandığı özelleştirilmiş bir tıbbi bakım yaklaşımıyla sonuçlanır.

Hassas tıp, genomik ve gelecek nesil DNA dizi analizi (NGS) yöntemlerinin daha uygun fiyatlı hale gelmesi ile daha iyi anlaşılan biyolojik belirteçler sayesinde hızla gelişmektedir. Hassas tıp (ve özellikle hassas onkoloji), yeni genomik veri kümeleri ve bunlardan çıkarılan bilgilere dayanarak gelişmeye devam etmektedir.

Hassas tıp doğru hastaya, doğru zamanda, doğru bakımın belirlenmesi ve sağlanması anlamına gelir. Sağlığın davranışsal, sosyal ve fenotipik verilerle beraber çok disiplinli bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini kabul eder. Hedefe yönelik tedavileri genelleştirmek ve bunları daha büyük toplumsal kesitler için geçerli hale getirmek hasta ve toplumun memnuniyetini artırmak açısından önemlidir. Hassas tıp uygulamaları onkoloji, kardiyoloji, enfeksiyon hastalıkları ve pediatri gibi çok çeşitli uzmanlık dallarını kapsamaktadır.

Akut yataklı tedavi hizmeti veren tesislere ek olarak, ayaktan ve kronik bakım ortamlarında hedefe yönelik tanı ve tedaviler giderek daha yaygın hale gelmektedir. Bu dönüşüm -büyük oranda-, hedefe yönelik ve hassas tedavilerin etkileri bilişim, veri ve veri analitikleri kullanılarak klinisyen, hasta ve ödeme birimlerine gösterildiğinden dolayı sağlanmaktadır.

Onkolojiyi değiştirecek hassas tıp, sadece genomik veri ve biyolojik belirteçlerin artışını değil aynı zamanda diğer sağlık değişkenlerini de hesaba katmalıdır. Bu değişkenler bugünün sağlık kuruluşu içinde veya dışında toplanabilen veriler olabilir. Bu kapsamda sensör, cihaz ve giyilebilir malzemelerle toplanan veriler, klinik öyküler, yeni ve mevcut araştırmalar (klinik araştırma, deneyler, yayınlar, birleştirilmiş hastalık kayıtları), geri ödeme bilgileri, maliyet ve mali hususlar, aile ve hastalık öyküleri, çevresel değişkenler, davranış ve duygu verileri, gelir, eğitim ve bilişsel farklılıklar gibi parametreleri sayılabilirler.

Hassas tıpta verinin önemi

Veri analitikleri kanser hastalığının tedavisine farklı yönlerden yardımcı olabilir.

• Kanser, genom hastalığıdır.
• Eskiye dayanır, yaşamaya devam eder ve sürekli gelişirler.
• Hedefe yönelik tedaviden kaçmak için kanserlerin moleküler değişiklikler geçirdiği bilinmektedir.
• Hassas tedavi kesin veriler gerektirir. Yani çeşitli kişisel bağlamlarda uygulanabilir bilgiler için birden fazla kaynaktan “küçük” ve büyük veriler  birleştirilerek analiz edilebilmelidir.
• Sonuçlar, mali olarak karşılanabilirlik ve hasta memnuniyeti tartışmaları verilere dayanarak yürütülmelidir.
• Komplikasyonlar ve hasta deneyimi sürekli ölçülmelidir.
• Yeni bulgular birden çok kaynaktan gelen verilerin birleştirilmesiyle elde edilecektir.
• Bilişim teknolojileri bir fark oluşturabilir. Hassas tıp en azından, uygulanabilir bütünleşik verilere dayalı hassas analizler gerektirir.
• Analitikler, “iğneyi bulabilmek için samanlığı yakmak” maksadıyla kullanılabilir.

Bilişim teknolojilerine dayanan büyük veri yönetimi sağlık, genomik, klinik, finansal ve davranışsal verilerden kaynaklanan karmaşık verileri bireysel olarak hastaların en büyük yararı sağlamalarına yönelik araçlara ihtiyaç duymaktadır.

Hassas tıp ile başarı kazanılması, sağlık kuruluşlarının bölüm yaklaşımından ziyade, bütün sağlık tesisini kuşatan bir yaklaşım sergilemesini gerektirir. University of Texas MD Anderson Cancer Center’ın The Federated Institutional Reporting Environment (FIRE) Analytics Program’ı, tüm veri türlerini (klinik, genomik, finansal, operasyonel ve diğerleri) ve veri formatlarını (yapılandırılmış, yapılandırılmamış ve diğer varyantları) işleyebilen bir veri ortamına geçişin gerektirdiğini kurumsal veri mimarisine yaklaşımı vurgulamaktadır. Burada temel amaç, bilimsel bilginin klinik bakıma dönüştürülmesini hızlandırmak ve geliştirmektir. 

Verilerin ve teknolojinin etkin kullanımı, organizasyon çabalarının ayrılmaz bir parçası (olmalı)dır. MD Anderson FIRE Analytics Program’ı dört yıldan fazla bir süredir kullanımdadır ve bu süre içerisinde kullanıcı sayıları, çeşitli bütünleşik klinik/genomik/operasyonel analizler ve bütünleşik büyük ve küçük verilerin hızlı ve sürekli büyüdüğü gözlemlenmiştir. 

Buradaki tecrübelerden yola çıkarak, sağlık kuruluşlarının hassas tıp ve veri analitikleri yolculuğu için değerlendirmeleri gereken birkaç nokta öneri olarak sunulmuştur.

• Bu süreç zorlu bir yolculuktur, sonu olan bir proje değildir.
• Başarı veri kaynağı veya analitiklerin sayısı ile değil, klinik sonuçlarla ölçülmelidir. İyi uygulanmış yeni nesil analiz programları, klinik bilişim, veri analizi ve operasyonlarında önemli yararlar sağlayabilir.
• Hassas tıp çıktılarının klinik sonuç, erişim ve uygun fiyatlılığı belirlemek için kesin ölçütler gerekmektedir.
• Küçük veri her yerde bulunur ve büyük verilere önemli bir bağlam sağlar. Bu nedenle, kuruluşlar -küçük ve büyük- tüm verilere odaklanmalıdır. 
• Değer elde etmek, -insan ve makine- yeni kullanıcılara hitap etmek için analitikte çeşitlilik kullanılmalıdır.
• “Bir tanesi hepsine uyar” veri kalitesi yaklaşımı yerine, kullanım içeriği için uygun olan verilere odaklanmak daha iyi sonuç verebilir.
• Verilerin / analitik bilgilerin doğruluğunu ve değerini sürekli olarak incelemek için tedavi ve prosedürler bağlamında karşılıklarına ihtiyaç vardır. 
• Hassas tıp kesin ifade ve kimlikler gerektirir. Veri yönetimi isteğe bağlı değildir. 
• Yapay zeka ve özellikle bağlamsal akıllı ajanlar, büyük, yeni ve hızlı verilerin avantajlarından yararlanmak için önemlidir.

Kaynaklar:

John Frenzel. Opinion How precision medicine will leverage data, analytics and AI. HealthDataManagement, 01 Kasım 2017. Erişim tarihi: 22 Aralık 2017.

Charlotte Davies. Impactful analytics: MD Anderson Cancer Center’s drive for better insights. Ovum Consulting, 13 Temmuz 2015.